Baza wiedzy

Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie a poziom rozwoju umiejętności cyfrowych – wprowadzenie do mapy drogowej.

Dynamiczny rozwój sektora technologicznego zdominował zdecydowaną większość aspektów współczesnego życia na poziomie jednostki i grupy.

Posiadanie umiejętności posługiwania się technologiami cyfrowymi przyczynia się do postępu w najważniejszych obszarach, tj. nauki, edukacji, gospodarki, ochrony zdrowia, rolnictwa, kultury.

Kompetencje cyfrowe, obok umiejętności czytania, pisania, kompetencji matematycznych i językowych zostały uznane za podstawowe, niezbędne umiejętności w XXI w., które pozyskujemy w procesie uczenia się przez całe życie. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat przeszły one niewyobrażalną transformację, zamieniając swój status z edukacyjnej ciekawostki w cywilizacyjną konieczność. Obecnie stanowią one główny element działania Europy w obliczu globalizacji oraz przejścia do modelu gospodarki opartej na wiedzy.

Zgodnie z Zaleceniami Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE ¹), kompetencje cyfrowe zostały uznane za jedne ośmiu kluczowych kompetencji niezbędnych w procesie uczenia się przez całe życie.

W dokumencie pn.: „Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie – Europejskie Ramy Odniesienia” ², stanowiącym załącznik do Zaleceń Parlamentu Europejskiego i Rady, „Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia”. Każda z tych kompetencji może przyczynić się do udanego życia w społeczeństwie i wiedzy a ich opanowanie jest niezbędną podstawą uczenia się, która sprzyja wszelkim innym działaniom kształceniowym. W katalogu kompetencji o których mowa wymienione są także:

• porozumiewanie się w języku ojczystym oraz obcym, 
• umiejętność uczenia się,
• kompetencje matematyczne i podstawowe umiejętności naukowo-techniczne, 
• kompetencje informatyczne,
• umiejętności uczenia się
• kompetencje społeczne i obywatelskie, 
• inicjatywność i przedsiębiorczość, 
• świadomość i ekspresja kulturalna.

Jak możemy zdefiniować umiejętności cyfrowe?

Zgodnie z definicjami przyjętymi w powyższym dokumencie, umiejętności cyfrowe to „nowe umiejętności podstawowe o priorytetowym znaczeniu”, zestaw umiejętności pozwalających odnaleźć się w zinformatyzowanym świecie różnych obszarach zawodowych, które pozwalają na umiejętne i krytyczne wykorzystywanie technologii społeczeństwa informacyjnego (TSI) w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się”, które pozwalają na wykorzystywanie komputerów do przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji, a także do porozumiewania się i uczestnictwa w sieciach współpracy ³.

Kompetencje cyfrowe bezpośrednio przyczyniają się i wpływają na proces nabywania pozostałych 7 kompetencji.

Charakterystyki kompetencji cyfrowych zostały wyznaczone przez Komisję Europejską w dokumencie pn. „Europejskie Ramy Kompetencji Cyfrowych dla Obywateli” (znane pod nazwą DigComp) ⁴. Obejmują one 5 obszarów tematycznych:

• informacja i dane,
• komunikacja i współpraca,
• tworzenie treści cyfrowych,
• bezpieczeństwo,
• rozwiązywanie problemów.

W ramach rozwoju kompetencji cyfrowych przyjmuje się, że każda osoba musi osiągnąć płynność we wskazanych wyżej 5 obszarach.

Szczególnie duże wyzwania stoją przed edukatorami: nauczycielami, szkoleniowcami różnych szczebli edukacji – od wczesnego dzieciństwa po edukację wyższą oraz edukację dorosłych (formalną oraz pozarofmalną), którzy poza znajomością podstawowych funkcji technologii cyfrowych, muszą nabyć biegłość w posługiwaniu się urządzeniami i aplikacjami cyfrowymi.

W ramach DigCompEdu ⁵ wyznaczono 22 kompetencje przyporządkowane do pięciu wymiarów. Taki sposób wyszczególnienia pozwala wykorzystać technologie cyfrowe do udoskonalenia/modyfikacji/unowocześnienia edukacji i szkoleń.

Wymiary te odzwierciedlają różne aspekty opisu i różny inny stopień szczegółowości:

• Wymiar 1: obszary kompetencji, które zostały zidentyfikowane,
• Wymiar 2: kompetencje, które są istotne dla każdego obszaru,
• Wymiar 3: poziomy biegłości, które są przewidziane dla każdej kompetencji, 
• Wymiar 4: przykłady wiedzy, umiejętności i postaw mające zastosowanie do każdej kompetencji,
• Wymiar 5: przykłady zastosowania kompetencji do różnych celów.

Tabela nr 1. Obszar kompetencji DigCompEdu.
 

Źródło: opracowanie własne na podstawie: DigCompEdu

Jak na tle państw członkowskich UE wyglądają postępy Polski w zakresie kwalifikacji cyfrowych Polaków?

Według danych opublikowanych przez Komisję Europejską w ramach raportu Digital Economy and Society Index (DESI) ⁶ w lipcu 2022 r., który obrazuje postępy poszczególnych państw UE w zakresie digitalizacji w 4 obszarach:

• Kapitał ludzki, 
• Łączność
• Integracja technologii cyfrowych, 
• E-usługi publiczne,

w całościowym raporcie Polska zajmuje 24 miejsce w edycji rankingu indeksu gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego wśród 27 państw członkowskich UE, z wynikiem 40,5 punktów, przy średniej unijnej 52,3. Poza średnią unijną znajdują się również: Grecja, Bułgaria oraz Rumunia. Najwyższy poziom digitalizacji osiągnęła Finlandia z wynikiem 70 punktów.

Wykres 1. Ranking indeksu gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego na 2022 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://digital-strategy.ec.europa.eu/

Autor: Aleksandra Jawornicka

¹ https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006H0962

² Załącznik do Zaleceń Parlamentu Europejskiego z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji: https://op.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/5719a044-b659-46de-b58b-606bc5b084c1

³ https://ec.europa.eu/jrc/en/digicomp/implementation https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/europejskie-ramy-kompetencji-cyfrowych---digcomp

⁴ DigComp został przygotowany przez Wspólne Centrum Badawcze, Instytut Badań Perspektyw Technologicznych Komisji Europejskiej (JRC IPTS) jako zadanie realizowane początkowo w imieniu Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji i Kultury, a następnie Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego Komisji Europejskiej. Pierwsze wydanie niniejszego dokumentu miało miejsce w roku 2013.